Eğer demanslı bir kişiye bakıyorsanız bunu ne kadar az
anlıyor gibi görünseler de onlara her zaman saygın, itibarlı ve bağımsız bir
kişi gibi davranıldığından emin olmalısınız.
Zihinsel
yetenekleri azalmakta olan demanslı kişi kendisini korunmasız hissedecek,
rahatlatılmaya ve destek görmeye ihtiyaç duyacaktır. Etrafındaki kişilerin
onların kişiliklerini ve değerli oldukları duygusunu korumalarına yardımcı
olmak için ellerinden gelen her şeyi yapmaları önemlidir. Şunları hatırlamaları
gerekir:
·
Demanslı
her kişi kendi hayat deneyimleri, ihtiyaçları, duyguları, sevdikleri ve
sevmedikleri ile farklı birer bireydir.
·
Her
birey demanstan farklı şekilde etkilenir.
Demanslı kişilerin
bakımını üstlenmiş kişilerin onların yeteneklerini, ilgilerini ve tercihlerini
oldukları gibi göz önünde bulundurması gerekir ve bunların demans ilerledikçe
değişebileceğini düşünmelidir. Bunları esnek ve duyarlı bir şekilde
karşılamalıdırlar.
Geçmiş hakkında bilgi
Kişinin
bugünü hakkında olduğu kadar geçmişi hakkında da ne kadar bilgi verebilirseniz
diğerlerinin onu sadece demanslı bir kişiden ziyade kendi başına bir birey
olarak görmeleri daha kolay olacaktır. O zaman sohbet konusu yaratma veya kişinin
hoşlanabileceği etkinlikler önerme konusunda kendilerini daha güvenli
hissedebilirler. Başkalarına şunları hatırlatmalısınız:
·
Demans
utanılacak bir şey değildir ve kimsenin hatası değildir.
·
Demans,
kişinin diğerlerine rahatsız edici ve üzücü gelebilecek şekilde davranmasına
neden olabilir ama bu kasıtlı yapılmış bir şey değildir.
·
Demanslı
kişiler genellikle geçmişi yakın tarihten daha net hatırlarlar ve çoğunlukla
acı verici olmayan hatıraları hakkında konuşmaktan mutlu olurlar.
Doğru isim
Kimlik duygumuz,
bilinen ismimiz veya isimlerimizle yakından ilgilidir. Başkalarının demanslı
kişiye algılayabileceği ve tercih ettiği isimlerle hitap ettiklerinden emin
olmak önemlidir.
·
Bazı
insanlar herkesin kendilerine ilk isimleriyle veya arkadaşların ve ailenin
kullandığı isimlerle hitap etmelerinden mutlu olurlar.
·
Diğerleri
gençlerin veya onları iyi tanımayan kimselerin kendilerine hitap ederken “Bay”
ve “Bayan” gibi nezaket sıfatları kullanmalarını tercih edebilirler.
Hitaplarda
kendine özgü saygı gösterme kelimelerine sahip bir kültürel altyapıya sahip
olabilirsiniz. Eğer öyleyse bunu, farklı bir kültürden gelen ve demanslı
kişiyle iletişim kuran insanlara doğru ismi ve nezaket sıfatını kullanmaları
için açıkça anlattığınızdan emin olun.
Kültür ve din
Hastaya
bakan kişinin saygılı davranması için, az da olsa ilgili kültürel veya dini
gelenekler veya inançlar konusundaki detayları bildiğinden emin olun. Bunlar
örneğin yemek, giyim alışkanlıkları ve mücevher kullanımından soyunma, saç
tarama, yıkanma veya tuvalete çıkma alışkanlıklarına kadar uzanabilir. Bazı
kültürler için doğal kabul edilen dokunma biçimleri diğerleri için saygısızlık
kabul edilebilir. Dua ve bayram gibi dini gelenekler kadar diğer gelenekleri de
açıklamanız gerekebilir.
Yetişkin gibi davranmak
Kişinin
demansı ne kadar ilerlemiş olursa olsun herkesin ona bir yetişkin gibi ve nazik
davranmaya devam etmesi önemlidir.
·
Onlarla
küçük bir çocukmuş gibi konuşmadan nazik ve rahatlatıcı olun.
·
Orada
yoklarmış gibi görmezden gelerek konuşmayın.
·
Sohbete
katılmadıkları sürece onların yanında başkalarıyla kendileri hakkında
konuşmayın.
·
Kendilerini
önemsiz hissetmemeleri için kişiyi azarlamaktan veya eleştirmekten kaçının.
·
Görünüşte
anlamsız geliyor olsa da söylemeye çalıştıkları şeyin ardındaki anlamı bulmaya
çalışın.
Yeteneklere odaklanmak
Küçük
düşürücü olabileceği için kişinin başarısız olacağı durumlardan kaçınmasına
yardım edin. Hala yapabildikleri işler ve hoşlandıkları etkinlikler arayın.
·
Mümkün
olduğu kadar övgü ve cesaret verin ve işleri kendi yöntemleriyle kendi
süratleriyle yapmalarına izin verin.
·
Bağımsızlıklarını
koruyabilmeleri için işleri onun yerine değil onunla birlikte yapın.
·
Bir
parçasını yapabiliyor olsalar da kişinin kendini başarmış hissedebilmesi için
işleri küçük parçalara bölün.
·
Kendimize
saygımızın büyük bölümü nasıl göründüğümüze bağlıdır. Kişinin görünümünden
gurur duyması için onu cesaretlendirin ve bolca övün.
Mahremiyetine saygı göstermek
Kişinin
mahremiyet hakkına saygı gösterildiğinden emin olmaya çalışın.
·
Örneğin
ziyaretçilerden yatak odasına girmeden
önce kapıyı çalmalarını isteyebilirsiniz.
·
Eğer
kişinin yıkanmak, tuvalete götürülmek gibi kişisel aktivitelerde yardıma
ihtiyacı varsa bunun duyarlı bir şekilde yapılması gerekir. Eğer etrafta
başkaları varsa tuvalet kapısının kapalı tutulduğundan emin olun.
Seçenek sunmak
Demanslı
kişinin kendisini ilgilendiren konularda bilgilendirilmesi ve fikrinin alınması
önemlidir. Aynı zamanda onlara, uygun seçimleri yapmaları için her fırsat
sunulmalıdır.
·
Ne
kadar anlayabildiklerinden emin olmasanız bile her zaman ne yaptığınızı ve
neden yaptığınızı açıklayın. Bu sayede onların tepkilerini ifadelerinden ve
beden dilinden ölçebilirsiniz.
·
Çok
fazla seçenek kafa karıştırıcı olsa da sorularınızı “Bugün mavi kazağını giymek
ister misin?” gibi evet/hayır soruları şeklinde kurarak onlara seçenek sunmaya
devam edebilirsiniz.
Duyguları ifade etmek
Demanslı
kişiler zaman zaman üzgün veya tedirgin olurlar. Kendilerinin bakımını üstlenen
kişilerden görmezden gelme veya neşelendirmeye çalışmadan ziyade
hissettiklerini anlamalarını ve destek vermek için zaman yaratmalarını isteme
hakları vardır.
Erken
dönemlerde kişiler kaygıları ve yaşadıkları problemler hakkında konuşmak
isteyebilirler. Diğerlerinin ne kadar acı verici de olsalar bu endişeleri bir kenara
atmak yerine dinlemeleri ve onların yanlarında olduklarını göstermeleri
önemlidir.
Kendini değerli hissetmek
Demanslı
kişi saygı gösterildiğini ve geçmişte oldukları insana olduğu kadar bugün
oldukları insana da değer verildiğini hissetmek ister. Bakımı üstlenen kişinin
şunları yapması yardımcı olur:
·
esnek
ve toleranslı olmak
·
dinlemek,
sohbet etmek ve kişiyle birlikte olmak için zaman ayırmak
·
uygun
olduğu kadar şefkat göstermek