Alzheimer’s Disease Society                                                                                                    Ekim 1997

 

 

Sağlıklı kalmak

 

Demanslı bir kişinin bakımını üstlendiyseniz onun mümkün olduğu kadar sağlıklı ve zinde kaldığından emin olmanız gerekecektir. Kişi kendini ne kadar iyi hissederse hayattan o kadar çok zevk alır ve durumla başa çıkmak her ikiniz için de daha kolay olur.

 

 

Sağlık sorunları yaşamasını önlemeniz veya bu sorunları henüz başlangıç aşamasındayken yakalamanız yararlı olur. Tavsiye almak için doktorunuzla veya başka bir profesyonelle iletişime geçmekten çekinmeyin. Aşağıda yararlı olabilecek birkaç öneri bulacaksınız.

 

Çekaplar

 

Genel sağlık

Sağlığından endişe ediyorsanız veya sadece içinizin rahat etmesi için, doktorunuzdan demanslı kişiyi genel bir çekaptan geçirmesini isteyebilirsiniz. 75 yaşın üzerindeki herkesin sağlık kontrolünden geçmesi gerekir.

 

Gözler, kulaklar ve dişler

Aşağıdaki durumlarda kişinin fiziksel sağlığının göz, kulak ve diş gibi organlarının en kısa zamanda kontrol edilmesi iyi bir fikirdir:

·         kişi hala kendisi hakkında bilgi verebiliyorken

·         gözlük, duyma cihazı veya damak gibi ihtiyaç duyabileceği değişikliklere daha iyi alışabilecekken

Uzmanlar hastayla erken bir aşamada ilişki kurabilirse düzenli çekaplar daha da kolaylaşacaktır.

 

İlaç tedavisi

Genelde, hem demans hem de genel sağlığı için kişi ne kadar az ilaç alırsa o kadar iyi olur. Buna reçeteli ve reçetesiz ilaçlar dahildir.

·         Kişinin gereksiz herhangi bir ilaç kullanıp kullanmadığından emin olmak için  doktorunuzla kontrol edin. Bazen insanlar ilaç almaya gerektiğinden daha uzun süre devam ederler.

·         Aynı zamanda almaları gereken ilaçların mümkün olan en düşük etkili dozunu aldıklarından emin olun.

·         Bazı ilaçlar veya ilaç kombinasyonları kişinin kafasını daha çok karıştırabilir veya başka istenmeyen yan etkileri olabilir. Böyle bir şey olduğunda mutlaka bir an önce doktorunuza haber verin.

 

Hastanın doğru zamanda doğru ilaç tedavisini gördüğünden emin olmanın yollarını bulmanız gerekecektir..

·         Hasta sadece hafif hafıza problemleri yaşıyorsa eczacı, üzerinde gün ve saat yazan bölmeleri olan kutular vererek veya tabletleri üzerinde gün ve saat yazan kağıtların üzerinde vererek yardımcı olabilir.

·         Hafıza problemleri daha ağırsa bir dozu atlamamaları ya da aşırı dozda ilaç almamaları için ilaç tedavilerini denetlemek zorunda kalabilirsiniz. Ayrıca önlem almak amacıyla ilaçları kilit altında tutun.

 

Gözünüz üstlerinde olsun

Demans arttıkça insanlar genellikle ayakları üzerinde daha az durabilirler. Daha kolay düşmeye veya başka kazalara uğramaya yatkın olabilirler. Ancak, bu durumlardan sizi her zaman haberdar etmezler dolayısıyla ilgi gerektiren kesikler veya morluklar için düzenli olarak onları kontrol etmeniz gerekir.

Kişinin yıkanmasına veya giyinmesine yardım ederken kızarıklıklar veya yaralı bölgeler olup olmadığını kontrol edin. Eğer kişi artık fazla hareketli değilse basınçtan kaynaklanan yaralar için ayrıca tetikte olmanız gerekir. Eğer birkaç saat içinde yok olmayan kızarıklıklar görüyorsanız en kısa zamanda doktorunuzla veya bölge hemşiresiyle görüşün. Tedavi edilmeyen yaralar enfeksiyon kapabilir ve kişiyi hasta edebilir.

 

Sıcak tutmak

Demanslı kişi üşüdüğünü fark etmeyebilir veya size söyleyemeyebilir. Ancak, herhangi bir süre için üşümek sağlık açısından risk taşır ve özellikle yaşlı insanlar için tehlike yaratabilir. Vücut ısısındaki hipotermi adı verilen düşüş giderek fiziksel ve zihinsel yavaşlamaya neden olur. Bu durum bilinç kaybıyla ve tedavi edilmezse ölümle bile sonuçlanabilir.

·         Kişinin uyuduğu ve gün içinde oturduğu yerlerin sıcak tutulduğundan emin olun. Eğer tavan arası varsa hava akımının önlenmesi ve çatı izolasyonu yardımcı olabilir.

·         Kıyafetler özellikle yün gibi doğal liflerden yapılmışsa çok kat kıyafet giymek sıcak kalmanın en iyi yoludur.

·         Eğer dışarıda soğuk havaya çıkacaklarsa veya evin içini sıcak kalmaya yetecek kadar ısıtmak mümkün değilse eldivenler ve kalın çorapların yanı sıra başlarını sıcak tutmak için bir şeyler giydiklerinden emin olun.

Unutmayın ki onlar sizden daha fazla üşüyebilirler. Eğer daha az hareketlilerse kan dolaşımları zayıf olabilir.

 

Perhiz

Uygun ve dengeli bir perhiz sağlık için şarttır. Çok az yemek veya gerekli besinleri almamak kişinin hastalığa direncini azaltır ve kafa karışıklığını artırabilir.

·         Kişi yalnız başına kaldıysa yemek yemesi gerektiğini unutabilir. Öğün saatlerinde onlarla birlikte olacak birisini bulmaya çalışmanız gerekebilir.

·         Kişi, ihtiyacı olduğunu düşündüğünüz bir yemeği yemeyi reddediyorsa doktorunuz buna alternatifler önerebilir veya vitamin ve başka destekleyiciler verebilir.

 

Çok fazla veya fazla kalorili yiyecekler yemek, sağlık sorunlarına yol açabilecek kilo fazlalıklarına yol açabilir.

·         Eğer kişi çok fazla yiyorsa eldeki yiyecekleri dikkatlice sınırlamayı deneyin veya öğün arası atıştırmalar için düşük kalorili yiyecekler önerin.

 

Kişinin her gün yeterli miktarda sıvı aldığından emin olun. Aksi taktirde sağlığını tehlike atabilecek veya kafasını daha çok karıştıracak şekilde susuz kalabilir.

 

Kabızlık

Kabızlık yaşlı ve daha hareketsiz insanlarda karşılaşılan en yaygın sorundur. Acıya, rahatsızlığa neden olabilir ve kişinin kafa karışıklığını artırır. Aşağıdaki yöntemlerle kabızlığı önlemeye çalışın:

·         bolca tahıl, kepekli ekmek, meyve ve sebzeler gibi lifli yiyeceklerle

·         bolca suyla

·         düzenli egzersizle

Bu tip yollar kişinin sağlığı için düzenli müshilden daha iyidir. Ancak, eğer problemler devam ediyorsa doktorunuza danışın.

 

Uyku

Demanslı kişi gece ve gündüzü karıştırabilir ve örnek olarak gece uyanabilir, evin içinde gezinebilir veya  kendisine yemek hazırlamaya çalışabilir. Herkesin her şekilde iyi bir gece uykusu uyuması önemlidir. Şunlar yardımcı olabilir:

·         gereksiz gündüz uykularını önlemek

·         akşam sıvı alımını sınırlamak ve çay ve kahve gibi uyarıcı içeceklerden kaçınmak

·         gün boyunca yeterli derecede egzersiz yapmasını ve uyarıcı almasını sağlamak

·         ılık sütlü bir içecek gibi kişiyi uykuya yöneltecek rahatlatıcı yollar bulmak

 

Sigara

Demanslı kişi sigara içiyorsa onları genel sağlıkları için sigarayı bırakma konusunda yüreklendirebilirsiniz. Sigara içmek akciğer kanserine ve diğer kanser şekillerine neden olur ve ayrıca kalp krizi, inme, kronik bronşit ve diğer hastalıklara yakalanma risklerini artırır. Sigarayı bırakmaları halinde kendilerini daha zinde hissedeceklerdir. Sigaraların ve küllüklerin ortadan kaldırılmasıyla sigara içmeyi unutacaklarını görebilirsiniz.

Eğer sigara içmeye devam etmek istiyorlarsa, yangın tehlikesini önlemek için, yalnızca etrafta birisi olduğunda sigara içtiklerinden emin olun.

 

Alkol

Birlikte içilen bir içki demanslı kişinin rahatlaması için hoş bir yol olabilir. Ancak, bilmelisiniz ki;

·         alkol demanslı kişinin kafa karışıklığını daha da artırır dolayısıyla içki miktarını sınırlamak önemlidir.

·         alkol bazı ilaçlarla alınmamalıdır. Emin değilseniz tavsiye için doktorunuza danışın.

Kişinin uygun olmayan zamanlarda içeceğinden veya içtiklerini unutup içmeye devam etmelerinden endişe ediyorsanız içkileri ortadan kaldırın veya kilit altında tutun.

 

İşitme

İşitmenin zayıflaması kişinin kafa karışıklığını ve yalnızlık duygusunu artırabilir.

·         Bir işitme problemi olduğunu düşünüyorsanız doktorunuzdan bedava işitme testi için sevk isteyin. Aynı zamanda NHS işitme araçları da bedavadır.

·         Bir işitme aracı kullanıyorlarsa aracın açık olduğundan ve düzgün çalıştığından emin olun. Bazı demanslı kişiler işitme araçlarını kullanmakta zorlanırlar.

·         Onunla konuşmadan önce kişinin ilgisini çekmeniz gerekebilir. Yavaş ve açık konuşun. Arkada televizyon veya yüksek ses gibi dikkat dağıtacak gürültüler olmadığından emin olun.

 

Görüş

Görme problemleri de kişinin aklının karışmasını artırabilir ve kişinin insanları ve objeleri tanımasını zorlaştırabilir.

·         Kişinin görme yetisinin düzenli olarak test edilmesi için bir göz doktoruna gitmeniz gerekir. Demansın geç dönemlerindeki kişilerin bile görme yetilerini ölçecek özel teknikler vardır.

·         Göz doktoru aynı zamanda tedavi edilmezse körlüğe varabilecek katarakt ve  glokom gibi hastalıkları ve diğer bazı tıbbi durumları kontrol etmelidir.

·         Kişiye gözlüklerini takması gerektiğini ve eğer takması gerekiyorsa lenslerinin temiz olması gerektiğini hatırlatın.

 

Dişler

Dişler, dişetleri veya damakların oturmasıyla ilgili problemleri önlemek için düzenli diş kontrolleri önemlidir. Herhangi bir acı veya rahatsızlık sıkıntıya sebep olur ve yeme içme zorluklarıyla, akıl karışıklığında artışa yol açabilir.

·         Kişinin dişlerini veya damaklarını temizlemesine yardımcı olun veya ona hatırlatın.

·         Dişetlerinde şişme, ülser, kırık diş veya düşmüş dolgularla ilgili herhangi bir problem fark ederseniz bir an önce dişçinize bildirin.

 

Ayaklar

Demanslı kişinin hareket edebilir ve aktif kalabilmesi için sağlıklı ayaklar çok önemlidir.

·         Ayakkabılarının uygun olup olmadığını kontrol edin. Yeterli destek sağlamadıkları için terliklerin birkaç saatten fazla giyilmemesi gerekir.

·         Ayakları temiz ve kuru, ayak tırnaklarını kısa tutun.

·         Ayaklarda ya da ayakların herhangi bir bölgesinde şişme veya acı varsa veya deri renginde bir değişiklik varsa en kısa zamanda doktorla görüşün.

·         Örneğin nasır veya batık tırnak gibi problemler varsa devlete kayıtlı bir ayak bakım mütehassısına danışın.

 

Egzersiz

Demanslı kişinin sağlığı için düzenli egzersiz çok önemlidir.

·         Bu onların mümkün olduğu kadar uzun süre hareketli ve bağımsız kalmasını sağlar.

·         Dolaşımı geliştirir, tutulmaları ve kas kaybını önler.

·         Kendilerini daha iyi hissetmelerine ve daha iyi uyumalarına yardımcı olur.

·         Kaygı, depresyon ve stresi azaltmaya yardımcı olur.

Kişinin hoşlanabileceği bir egzersiz biçimi arayın veya tavsiye için doktorunuza, mesleki terapiste veya fizyoterapiste başvurun.

 

Hareketlilik

Kişi ne kadar uzun süre hareketli kalırsa sağlıkları açısından o kadar iyi olur ve idare etmeniz o kadar kolaylaşır. Kişinin hareketli kalmasına yardımcı olacak yollar arayın.

·         Ayakları üzerinde dengede kalamaz hale gelirlerse bir mesleki terapistten yardım ve daha güvenli bir şekilde hareket etmelerini sağlayacak koltuk değneği gibi araçlar hakkında tavsiye isteyin.

·         Büyük ihtimalle oturarak çok zaman geçireceklerdir dolayısıyla sağlam, rahat bir koltuk çok önemlidir. Bu, kolayca oturup kalkabilecekleri bir koltuk olmalıdır.

 

Depresyon ve kaygı

Demansın özellikle kişilerin bir şeylerin yanlış gittiğini fark edebildikleri erken dönemlerinde, depresyon ve kaygı sık rastlanır.

·         Eğer kişi kendisini neyin endişelendirdiği konusunda konuşabiliyorsa onu dinleyin ve duygularını bir kenara atmak ya da neşelendirmeye çalışmak yerine onu ve duygularını anlayabildiğinizi gösterin.

·         Şefkat ve destek gösterin.

·         Kişinin özellikle depresif veya kaygılı olduğunu hissederseniz doktorunuzdan tavsiye isteyin. Bu gibi sorunlarla erken dönemlerde başa çıkmak genellikle daha kolaydır.

 

Huzur

Huzur duymak iyi bir sağlığın önemli bir parçasıdır. Demanslı kişi şunlara ihtiyaç duyar:

·         hala önemli oldukları gösterecek şefkat ve rahatlatma

·         dış stresten uzak olma

·         onları mümkün olduğu kadar uzun süre dikkatli ve ilgili tutma amacıyla uygun etkinlikler ve uyaranlar