Alzheimer’s Disease Society Ekim 1997

Saldırgan davranışlar

Eğer demanslı bir kişiye bakıyorsanız onların zaman zaman çok saldırgan davranışlar sergilediklerini görebilirsiniz. Sözlü saldırıda bulunabilir ya da korkutucu davranabilirler, tekme ya da yumruk atabilirler, kişilere ya da nesnelere şiddet gösterebilirler. Böyle davranışlar gösterirlerse bunlarla başa çıkmak için nasıl davranmanız gerektiği konusunda stres ya da kaygı duyabilirsiniz. Aşağıda birtakım öneriler bulacaksınız.

Demanslı kişiler korku ya da aşağılanma hissettikleri, ya da kendilerini ifade edemedikleri için kızgınlık duyduklarında saldırgan görünebilecek davranışlar sergileyebilirler. Ayrıca eğer karar verme ve otokontrol becerileri hastalık yüzünden kaybolmuşsa ve dolayısıyla normal davranışlarla yatıştırılamıyorlarsa ya da nasıl davranmaları gerektiğini hatırlayamıyorlarsa saldırgan davranabilirler.

Bazen saldırgan davranışları aşırı tepki gibi görünebilir ve bağırıp çığlık atabilirler ya da çok küçük bir aksilik ya da eleştiri sebebiyle sinirlenebilirler.

Herhangi bir saldırganlık şekli son derece üzücü olsa da bunun kasıtlı olmadığını ve kişinin elinde olmadığını hatırlamak önemlidir. Olayı çok çabuk unutmaya yatkındırlar.

Saldırganlığı tetikleyenler

Eğer kişiyi saldırganlaştıran durumları ve buna yol açan olayları dikkatlice incelerseniz bu tepkileri tetikleyen şeyleri bulabilir ve onları neyin rahatsız ettiğini bir ölçüde anlayabilirsiniz. Eğer davranışlarında bir düzenlilik göremiyorsanız ve idare etmekte zorlanıyorsanız, profesyonel tavsiye isteyin.

Saldırgan davranışların muhtemel sebepleri kişinin içinde bulunduğu şu gibi durumlar olabilir:

· günlük ihtiyaçlarını karşılayamadıkları için kızgın, baskı altında ya da aşağılanmış hissediyorlarsa

· yıkanma, giyinme ya da tuvalete gitme gibi kişisel işlerde yardım almaya zorlandıkları için bağımsızlık ve mahremiyetlerinin tehlikede olduğunu hissediyorlarsa

· bir şeyi unuttukları ya da bir yanlış yaptıkları için yargılandıklarını ya da eleştirildiklerini hissediyorlarsa

· fazla gürültü, kalabalık ya da rutinlerinde başa çıkamayacakları bir değişiklik olduğu için şaşkınlık ya da korku hissediyorlarsa

Buna ek olarak, saldırganlık kişinin içinde bulunduğu şu gibi durumlarda da ortaya çıkabilir:

· belli kişileri ya da yerleri artık tanıyamadıkları için kaygı ve korku hissettiklerinde, yanlış bir yerde olduklarına ya da eve gelen bir akrabanın yabancı birisi olduğuna inanabilirler

· ani bir ses, şiddetli sesler, ani hareketler ya da fark ettirmeden arkasından yaklaşan kişiler yüzünden korku hissettiklerinde

· rahatsızlık, ağrı, can sıkıntısı ya da susuzluk hissettiklerinde

Önlemler

Eğer demanslı kişiyi neyin üzdüğünü fark edebilirseniz onları rahatlatmanız ya da bu durumları daha az stresli hale getirebilecek yollar bulmanız mümkün olabilir. Profesyonellerden ya da diğer bakıcılardan tavsiye isteyin. Eğer uygunsa şunları yapabilirsiniz:

· Başa çıkamıyor gibi görünüyorlarsa kişinin üzerindeki yükü azaltın ve telaşsız ve stressiz bir rutinleri olduğundan emin olun.

· Mümkünse olayları ona karşılık vermelerine zaman tanıyarak, sakince ve basit cümlelerle açıklayın.

· Bütün işi üzerinize almadan onlara yardım etmeyi önermenin yollarını bulun. Onlara yol gösterin ya da işleri mümkün olduğu kadar kendilerinin yapabileceği kolay halledilebilir küçük adımlara bölün.

· Kişiyi eleştirmemeye ya da rahatsızlık hissettiğinizi beli etmemeye çalışın ve başarısız olacakları kesin olan durumlardan kaçının. Herhangi bir başarısını övün ve artık kaybettikleri becerilerinden ziyade hala sahip oldukları becerilerine odaklanın.

Ek olarak:

· Kaygılı ya da sinirli davranışlar gibi uyarı işaretlerine dikkat edin ve eğer uygunsa biraz daha rahatlatmaya çalışın.

· Ani seslerden ve hareketlerden kaçının. Çok fazla gürültü ya da kalabalık da akıllarının karışmasına sebep olur.

· Tartışmaktan kaçının. Eğer kızgın görünüyorsa kişinin ilgisini dağıtabilirsiniz ya da birkaç dakika için odadan çıkabilirsiniz.

· Kişinin ilgisini uyandıracak etkinlikler bulun ve yeterli derecede egzersiz yaptığından emin olun.

· Kişinin düzenli olarak sağlık kontrolünden geçtiğinden emin olun ve eğer hasta ya da rahatsız görünüyorlarsa biran önce doktorunuza danışın.

Başa çıkma yolları

Önlemler her zaman işe yaramaz. Eğer saldırgan davranışlar ortaya çıkıyorsa kendinizi suçlamayın. Bunun yerine mümkün olduğu kadar sakin ve etkili bir şekilde halletmeye konsantre olun.

Olay anında

· Sakin kalmaya çalışın ve ne kadar kızgın hissetseniz de tartışmaya girmeyin. Öfkeli bir tepkinin durumu daha da kötüleştirmesi olasıdır.

· Tepki vermeden önce derin bir nefes alın ya da ona kadar sayın. Rahatlatıcı bir sesle konuşun ve ilgilerini dağıtmaya çalışın ya da gerekiyorsa odayı terk edin.

· Kişinin huzursuzluğunu daha da artıracağı için kaygılı görünmemeye çalışın.

· Fiziksel şiddet gösteriyorlarsa onlara geniş bir yer açın. Kesinlikle gerekmediği sürece kişiyi bir yere kapatmak ya da yatıştırmaya çalışmak işleri daha da kötüleştirebilir. Kişi sakinleşene kadar kendi haline bırakabilirsiniz ya da yardım çağırabilirsiniz.

Sonrasında

· Örneğin, sevdiği bir şeyi yasaklayarak kişiyi cezalandırmayın. Bu tip deneyimlerle öğrenme becerileri yoktur ve zaten olayı çok kısa sürede unutacaklardır. Mümkün olduğu kadar normal ve rahatlatıcı davranmaya çalışın.

· Eğer saldırgan davranışlar sık ve endişe vericiyse bir doktora danışın.

· Akıl karışıklığına daha çok yol açacağı için genellikle saldırgan davranışları ilaç yoluyla yatıştırmamak en iyisidir. Ancak, eğer ilaç kullanılması kaçınılmazsa doktorunuz etkili minimum dozu yazmalı ve tedaviyi düzenli olarak kontrol etmelidir.

Sizin duygularınız

Saldırganlığın büyük bölümü size yöneltilmiş olsa da bunun kasıtlı olmaktan çok sizin orada bulunmanız yüzünden olduğunu unutmamak önemlidir. Ancak, herhangi bir olay muhtemelen sizi oldukça üzecektir. Bir komşuyla içilen bir bardak çay, bir arkadaşla yapılan telefon konuşması ya da yalnız başınıza geçireceğiniz biraz zaman kendinizi toparlamanıza yardımcı olacaktır.

Eğer kendinizi kaybederseniz suçlu hissetmeyin. Büyük bir stres altındasınız. Ancak bunları size bu tip durumları daha sakince karşılamanıza yarayacak yollar önerebilecek bir profesyonelle ya da başka bir bakıcıyla konuşun.

Duygularınızı ya da dargınlıklarınızı içinize atmayın. Bunları bir arkadaşla, bir profesyonelle ya da bir grup bakıcıyla konuşmanın yardımı olacaktır.