Demanslı bir kişinin
bakımını üstlendiğinizde size çok küçük gelen bir eleştiriye ya da önemsiz bir
engele fazla aşırı tepki göstermelerine anlam veremeyebilirisiniz. Aşırı tepki
gösterme eğilimi hastalığın bir parçasıdır. Bakıcı için aşırı tepkinin
üstesinden gelmek zor olabilir dolayısıyla anlayışlı bir profesyonelden ya da
destek grubunuzda tavsiye verebilecek diğer bakıcılardan destek isteyin.
Aşırı tepki bazen “katastrofik tepki” şeklinde ifade
edilir. Katastrofik kelimesi tepkiyi tetikleyen söze ya da olaya değil,
tepkinin aşırılığına işaret etmektedir.
Bazen katastrofik tepki yanlış giden bir şeyin ilk
işaretidir. Demanslı kişi çığlık atabilir, bağırabilir ya da mantıksız
suçlamalarda bulunabilir, çok telaşlı davranabilir ya da hareket etmeyi inatla
reddedebilir.
Sakin olun
Kişi bir anda bu şekilde kızgın davranıyorsa onu
mantığa davet etmenin faydası yoktur. Enerjinizi saklayın ve sakin kalmaya yoğunlaşın.
Siz de sinirlenirseniz durum sadece daha da kızışacaktır. Yapabileceğiniz en
iyi şey kişi nazikçe rahatlatmak ve dikkatlerini dağıtmak ya da eğer
gerekiyorsa onları stres kaynağından uzaklaştırmaktır.
Kişiyi
cezalandırmayın
Kişiyi azarlamamaya ve örneğin sevdiği bir şeyi
yasaklayarak cezalandırmamaya çalışın. Davranışları mantıksız bir huysuzluk
gibi görünebilir ama bundan onlar sorumlu değildir ve bir çocuğun yapabileceği
gibi, yaşanan deneyimlerden ders almazlar. Bunun yerine olayı çok kısa bir
sürede unuturlar.
Tetikleyici
hareketlerden kaçının
Bu deneyimler bakıcılar için, kişinin zor bir insan
haline gelmesinin kasıtlı olmadığını kabul etseler bile yorucu ve üzücüdür. Bu
tür tepkileri tetikleyenlerin ne olduğunu anlayabilirseniz onlardan kaçınma
yolları bulabilirsiniz. Anlayamıyorsanız bile bu davranışlarla çabuk ve etkili
bir biçimde başa çıkmanın yollarını bulabilirsiniz. Örneğin, bu patlamayı
sakince görmezden gelebilir ve kendinizi başka bir şeyle meşgul edebilirsiniz
ya da kişiyi bir bardak çay vermek gibi yollarla yatıştırabilirsiniz.
Sakin bir ortam
sağlayın
Demanslı kişinin alıştığı rutini devam
ettirebileceği, sakin ve stressiz bir ortam, bu tür davranışları önleyebilir.
Bir konuda onu yönlendirdiğinizde karşılık verebileceği kadar uzun bir süre
tanıyarak adım adım açıklayın. Onlara akıllarını karıştıracak çok fazla seçenek
sunmayın. “Parka gitmek ister misin?” gibi bir soru kişinin cevap verebileceği
basit bir sorudur. “Parka mı çarşıya mı gitmek istersin?” ise şaşırtıcı olabilir.
Yalnız başınıza
zaman geçirin
Kendinizi çok stresli hissederseniz kişiyle iletişim
kurmaktan kaçının. Kendinizi sinirli ve patlamak üzere hissediyorsanız
rahatlamak için yalnız başınıza birkaç dakika geçirin. Siz ne kadar kaygılı ve
sinirli olursanız, kişi de o kadar kaygılı ve sinirli olur.
Kontrolünüzü
kaybederseniz yardım isteyin
Kontrolünüzü kaybetmeniz işleri sadece daha da
kötüleştirmeye yarar. Ancak bu bazen yaşanabilir ve eğer yaşanırsa kendinizi
suçlu hissetmemelisiniz. Kişi bunu büyük ihtimalle çok çabuk bir şekilde
unutacaktır. Ancak çok sık böyle hissediyorsanız doktorunuzdan, bir sosyal
görevliden ya da bir bakıcılar grubundan yardım isteyin. Durumunuzu anlayan
insanlardan destek görmeye ihtiyaç duyacaksınız.
Etrafını bildiği
şekilde tutun
Demanslı kişiler kendilerini farklı bir durumda ya
da tanımadıkları bir grup insanın içinde bulmaktan genellikle rahatsız olurlar
çünkü üstesinden gelemeyeceklerini hissederler. Seri şekilde soru sorulması ya
da zor bir işi bitirmelerinin istenmesi bir katastrofik tepkiye neden olabilir.
Bu durum, bir telefon mesajını almak ya da kapıyı kilitlemek gibi çok kolay
görünen bir şeyden bile kaynaklanabilir. Diğer insanların beklentilerine yanıt
verememek ya da sıradan bir işi yapamamaktan doğan huzursuzluklar böyle bir
patlamayla sonuçlanabilir. Sebebini bir kez anladıktan sonra bu tip olaylarını
gelecekte tekrarlanmasından kaçınabilirsiniz ya da stresli zamanlarında onları
daha fazla rahatlatabilirsiniz.
Stres işaretlerini
gözleyin
Bu patlamalardan önce kişinin giderek sinirlendiği
birkaç dakika çoğunlukla bir uyarıdır.
Tepkinin dışa çıkmasını onları rahatlatarak ya da ilgilerini dağıtarak
önleyebilirsiniz. Eğer tepki ortay çıkarsa nazikçe elini tutarak ya da kolunuzu
omzuna koyarak kişiyi sakinleştirmeyi deneyin. Ancak, bu onları daha da
kızdıracağı için, zapt ediyormuş duygusunu vermemeye dikkat edin.
Aşırı gülme ya da
ağlamaları engelleyin
Bir başka aşırı tepki şekli de aşırı ağlama ya da
gülmelerdir. Kişi sadece birazcık üzücü olan bir şey için ağlamaya ya da biraz
eğlenceli bir şey için kahkaha atmaya
başlayabilir. Ağlamaları ve gülmeleri kesmek için ilgilerini dağıtmayı deneyin.
Bunlar gerçek duyguların ifadeleri değildirler ve son derece yorucu
olabilirler.
Çevrelerini
basitleştirin
Kişinin sıkça katastrofik tepkiler göstermesinin
sebebi hayatı son derece akıl karıştırıcı buluyor olmaları olabilir.
Çevrelerini basitleştirerek bu duruma yardımcı olabilirsiniz. Örneğin
televizyonu kapatarak dış uyaranları azaltın ve günlük işlerini yapabilmelerine
yardım edecek yollar arayın.
Düşmanlığı kişisel
almayın
Bazen demanslı kişiler çok kızgın ya da düşmanca
davranabilirler. Unutmayın ki, kızgınlık hastalığın bir parçasıdır ve
genellikle akıl karışıklığı ya da yanlış anlamaya bağlıdır. Bunları kişisel
almamaya çalışın. Büyük ihtimalle en etkili yaklaşımın sakin kalmak ve kişinin
ilgisini dağıtmak olduğunu anlayacaksınız.
Kişi şiddet
gösteriyorsa odayı terk edin
Bazen demanslı kişiler kısa bir süre için şiddet
gösterebilirler. Bu durumda, onlar sakinleşene kadar odayı terk etmek en
iyisidir. Destek için bir arkadaşınızı ya da komşunuzu çağırabilirsiniz. Kişi
sakinleştikten sonra onu rahatlatın.
Bir doktorun fikrini
alın
Doktorunuzdan tavsiye isteyin.Kişinin patlamaları
tedavi edilebilecek bir ağrı, enfeksiyon ya da rahatsızlığa bağlı olabilir.
Eğer değilse, doktorunuz durumla başa çıkmak için yollar tavsiye edebilir.
Yatıştırıcı ilaçlardan akıl karışıklığını artırdıkları ve daha fazla patlamaya
neden oldukları için kaçınılmalıdır.
Bu tip aşırı tepkiler sizi üzebilir ve cesaretinizi
kırabilir. Alzheimer Vakfının düzenlediği hasta yakınları destek programından
kendiniz için destek isteyin.